Polonya Gezi Rehberi

Küllerinden doğan…

POLONYA

3 Temmuz 2021

Bir devrin kudretli Lehistan’ı, günümüz Avrupası’nın ise seçkin devletlerinden biri Polonya. Baltık Denizi’nden kıtanın ortalarına kadar uzayan geniş coğrafyası ve 38 milyonu bulan nüfusu ile Avrupa Birliği içerisinde ihmale gelmez ağırlığa sahip bir ülke.

Varşova'nın ikonik yapılarından biri: Kraliyet Sarayı

Varşova’nın ikonik yapılarından biri: Kraliyet Kalesi

Bugün Polonya olarak bildiğimiz Lehistan Krallığı’nın kuruluş tarihi bundan yaklaşık bin yıl öncesine dayanıyor. 16. yüzyılda Lehistan-Litvanya Birliği olarak varlığına devam etse de Osmanlı’da Lehistan olarak anılmaya devam ediyor. Lehlerin Osmanlı Devleti’yle ilk diplomatik teması 1414’te Bursa’ya bir elçilik heyeti göndermeleri ile başlıyor. Türkiye Cumhuriyeti dönemi dâhil 6 asırlık ilişki, istisnai savaş dönemleri dışında hep olumlu bir mecrada sürüyor.

Kale Meydanı. Sağda Kraliyet Kalesi, solda ise Kral 3. Sigismund Vasa'nın heykelinin bulunduğu sütun

Kale Meydanı. Sağda Kraliyet Kalesi, solda ise Kral 3. Sigismund Vasa’nın heykelinin bulunduğu sütun

19. yüzyılda Polonya’dan sürgün edilenlerin yerleşmesine müsaade edilen Beykoz’a bağlı Polonezköy, Polonya asıllı halkı ile bugün dahi aradaki ilişkilerin sembolü durumunda. Fakat iki toplum arasında cereyan eden bir olay var ki, ilginç olduğu kadar büyük devlet tavrını gözler önüne sermesi bakımından da hatırlamaya değer.

Polonezköy Meydanı'ndan bir köşe

Polonezköy Meydanı’ndan bir köşe

Bahse konu olay şu: 1795’te Lehistan toprakları Prusya, Avusturya ve Rusya arasında paylaşılıyor ve Lehistan Devleti haritadan siliniyor. Lakin Osmanlı Devleti bunu kabullenmiyor. Osmanlı Padişahı’nın yabancı ülke sefirlerini her kabulü sırasında “Lehistan Sefiri!” diye ad çağrılıyor. Bir saray görevlisi de “Yolda!” diye karşılık veriyor, sanki ortada bir Lehistan varmış gibi. Bu ritüel ta ki 1918’de Polonya yeniden bağımsız bir devlet olana kadar 120 yıldan fazla sürüyor. Polonyalılar, Türklerin işte bu kadirşinaslığına bugün dahi minnet duyuyorlar. Şahsen bu olayı ilk olarak Polonyalılardan dinledim.

II. Dünya Savaşı’nda ölenler anısına şehrin çeşitli yerlerine bu tür kitabeler konmuş. Bu kitabede buraya düşen bombanın 30 kişiyi öldürdüğü yazılı.

II. Dünya Savaşı’nda ölenler anısına şehrin çeşitli yerlerine bu tür kitabeler konmuş. Bu kitabede buraya düşen bombanın 30 kişiyi öldürdüğü yazılı.

Polonyalıların hafızalarında yakın tarihlerinde yaşadıkları en önemli badire olan II. Dünya Savaşı’nın izleri çok derin. II. Dünya Savaşı’nı başlatan olay, Nazi Almanyası’nın Polonya’yı işgali. Ülke Almanlarla Ruslar arasında paylaşılıyor, savaşın sonuna kadar işgal altında kalıyor. Böylece Polonya iki gücün arasında kelimenin tam anlamıyla eziliyor. Yaşanabilecek her zorluğun yaşandığı, aynı zamanda çok büyük insani dramlara sahne olan savaş yılları, Polonya halkının bugün de acısını hissederek hatırladığı bir dönem.

Lazienki Parkı

Lazienki Parkı

Savaş sonrası Doğu Bloku’nun bir parçası olan Polonya, 1980’lere gelindiğinde toplumsal krizlere yol açan grevlerle çalkalanıyor. Sovyet Rusya’da başlayan hareketlerin de tesiriyle özellikle Gdansk’taki tersanelerde başlayan grev dalgası, sonunda rejim değişikliğine yol açıyor. Grevlerin öncüsü Dayanışma Sendikası’nın lideri Lech Walesa 1990’da devlet başkanlığına seçiliyor. Bir zamanlar Varşova Paktı’nın kurulduğu Polonya 1999’da NATO, 2004’te ise AB üyesi olarak yeni istikametini batı blokundan yana tescil ediyor.

2003 yılından bir hatıra: Cumhurbaşkanlığı Sarayı

2003 yılından bir hatıra: Cumhurbaşkanlığı Sarayı önünde

Bu ülkeye 2003 yılında ilk defa giderken zihnimde doğu blokunun bir üyesi olarak geri kalmış, köhne bir Polonya vardı. Ne zaman ki uçak Varşova üzerinde alçalmaya başladı, o zaman ne kadar yanıldığımı anladım. Şehrin görüntüsü, ülkenin “Avrupalı” kimliği konusunda beni ikna edecek kadar berraktı.

Polonya’ya 2012’de bir kez daha gittim. Hem ziyaretlerim vesilesiyle, hem de haricen tanıdığım Polonyalılar vesilesiyle gördüm ki Polonya kültürel olarak Doğu Avrupa’dan ziyade Batı Avrupa’nın bir parçası. Polonyalılar eğitim düzeyi yüksek, kültürlü, ayrıca milli değerlerine fazlasıyla bağlı ve asil duruşlarıyla saygı uyandıran insanlar.

Eski Şehir Meydanı'ndan bir görünüm

Eski Şehir Meydanı’ndan bir görünüm

Bulunduğu geçiş coğrafyasına inat, olabildiğince homojen bir etnik yapısı var Polonya’nın. Halkın yüzde 99’u Leh, yani Polonyalı. Benzer şekilde nüfusun kahir ekseriyeti Katolik. Son yıllarda gittikçe artan sayıda Türk öğrenci Polonya üniversitelerinde eğitim görüyor.

Eski Şehir bölgesinde köşeye sıkışmış bu ev, dünyanın en dar evlerinden biri

Eski Şehir bölgesinde köşeye sıkışmış bu ev, dünyanın en dar evlerinden biri

Gerek nüfusunun büyüklüğü, gerekse tarım sektöründeki verimin düşüklüğü Polonya’yı AB üyelik sürecinde zorladıysa da, ülke 2004 yılında AB üyesi oldu. O tarihten sonra da gayet başarılı bir ekonomik performans gösterdi. AB’nin sağladığı kaynakları oldukça verimli kullandı. Neticede hem nüfusun büyük bir bölümünün geçim kapısı olan tarım sektöründeki verimliliği yükseltti, hem de milli gelirini önemli ölçüde artırdı.

Polonya'da da kılıç kalkanlı karşılama ekibi varmış...

Polonya’da da kılıç kalkanlı karşılama ekibi varmış…

Turistik seyahatlerimde fotoğrafları kendim çekmeye özen gösteriyorum. Lakin resmi seyahatlerde bu her zaman mümkün olmuyor. Varşova’daki programımda da fotoğrafları çekenler sağ olsunlar, odak noktasına turistik manzaralardan ziyade beni koymuşlar. Üstelik görüntülerin çoğunda takım elbiseli ve kravatlıyım. Bir seyahat yazısı için “dokuz kusurlu hareket”ten biri ?. Affınıza sığınıyorum.

Bilim ve Kültür Sarayı'nın tepesinden Varşova manzarası

Bilim ve Kültür Sarayı’nın tepesinden Varşova manzarası

VARŞOVA

Varşova denince birçoğumuzun aklına ilk olarak soğuk savaş döneminin Doğu Bloku’nu ifade eden “Varşova Paktı” gelecektir. Sekiz sosyalist ülkenin 1955 yılında Varşova’da kurduğu Varşova Paktı, dağıldığı 1991 yılına kadar geçen 46 yıllık döneme damgasını vuran en önemli siyasi ve askeri ittifaklardan biri oldu. Özellikle Sovyetler’in Afganistan’ı işgalinde önemli rol oynadı. Günümüz Varşovası ise tam tersine Batı blokunun mühim merkezlerinden.

Eski Şehir bölgesi, arka planda Kale Meydanı

Eski Şehir bölgesi, arka planda Kale Meydanı

Çoğu Avrupa kenti gibi Varşova da su kenarına kurulmuş. Vistül Irmağı kentin tam ortasından geçiyor. Tarihi bölgeler suyun daha çok batı yakasında yoğunlaşmış. Şehir II. Dünya Savaşı’nda büyük ölçüde yerle bir olmuş. Tarihi mekânların tamamına yakını sonradan restore edilerek yeniden kullanıma açılmış. Bir başka deyişle Varşova küllerinden yeniden doğmuş.

Eski Şehir surları ve gözetleme kuleleri

Eski Şehir surları ve gözetleme kuleleri

Vistül’ün kıyısındaki Eski Şehir bölgesi (Stare Miasto) turistik ziyaretlerin odak noktası. Pek büyük olmayan bu semt, şehrin tarihi havasını yansıtan pastel renkli binalar ve taş kaldırımlı sokaklarıyla keyifli yürüyüşler ve kahve molaları için ideal bir yer. Tarihi binalardan bazıları müzeye dönüştürülerek bölge aynı zamanda bir müzeler kompleksi haline getirilmiş.

Pastel boyalı evleriyle Eski Şehir Meydanı

Pastel boyalı evleriyle Eski Şehir Meydanı

Eski şehrin merkezinde bulunan ve 13. asırdan itibaren şekillenen Eski Şehir Meydanı (Rynek Starego Miasta), tarihi boyunca alışveriş ve festivallere ev sahipliği yapmasının yanı sıra idam cezalarının infazında da kullanılmış. Bugün de hem manzarası, hem yeme-içme mekânlarıyla en önde gelen buluşma noktası. Meydanın ortasında şehrin sembolü ve koruyucusu olduğuna inanılan Denizkızı Heykeli bulunuyor.

Müzeye dönüştürülen Kraliyet Kalesi

Müzeye dönüştürülen Kraliyet Kalesi

Eski Şehrin bir köşesinde yüzyıllar boyu Polonya krallarının ikametgâhı olarak hizmet veren, II. Dünya Savaşı’nda yerle bir edildikten sonra ancak 1970’lerde eski görünümüyle yeniden inşa edilen Kraliyet Kalesi (Zamek Królewski) bulunuyor. Barok mimarisi ve kızıl duvarlarıyla şehrin görselliğinde önemli bir yer tutan kale, günümüzde monarkların ihtişam içerisindeki hayatlarının sergilendiği bir müze olarak hizmet veriyor.

Sigismund Sütunu ve Kraliyet Sarayı

Sigismund Sütunu ve Kraliyet Sarayı

Karşısındaki Kale Meydanı (plac Zamkowy) ise şehrin bir diğer buluşma noktası.

Polonyalılar kanalizasyon tünellerini aylarca hem saklanma, hem de haberleşme amacıyla kullanmışlar. Tünellerin müzedeki 20 metrelik numunesi bile ürkütücü.

Polonyalılar kanalizasyon tünellerini aylarca hem saklanma, hem de haberleşme amacıyla kullanmışlar. Tünellerin müzedeki 20 metrelik numunesi bile ürkütücü.

Gezdiğim bir diğer müze Varşova Ayaklanma Müzesi (Muzeum Powstania Warszawskiego) oldu. Bu müze, II. Dünya Savaşı’nda Nazi işgaline, sonra da Sovyet zulmüne karşı ortaya konan direnişi konu edinmiş. Özellikle yerin altında, kanalizasyon tünellerinin içinde yürütülen efsanevî mücadeleyi sergileyen bölümler gerçekten çok etkileyici.

Moskova'daki Yedi Kız Kardeş'in Varşova'daki benzeri: Kültür ve Bilim Sarayı

Moskova’daki Yedi Kız Kardeş’in Varşova’daki benzeri: Kültür ve Bilim Sarayı

Varşova’nın en yüksek binası olan Kültür ve Bilim Sarayı (Pałac Kultury i Nauki), Stalin tarafından Polonya halkına hediye edilmiş. Bu dev bina, Moskova’daki “Yedi Kız Kardeş” adı verilen binaların bir benzeri. Prag’da, Bükreş’te ve Kiev’de de aynı seriden binalar yapılmış. Kültür ve Bilim Sarayı konser, sergi, fuar gibi çeşitli etkinliklerin yapıldığı, içinde sinema, tiyatro, müze gibi bölümleri olan tam tekmil bir yapı.

Eski Şehir sokakları

Eski Şehir sokakları

Şehirde çok sayıda park ve yeşil alan mevcut. Şehir merkezi de yeterince yeşil, fakat özellikle merkezden bir parça uzak semtler bu açıdan çok daha şanslı. Kraliyete ait saray ve av köşkü gibi mekânlar geniş bahçelerin içerisinde yer alıyor ve halkın kullanımına açık.

Lazienki Parkı ve Sarayı'nda

Lazienki Parkı ve Sarayı’nda

Bu tür yerlerin en güzellerinden biri, merkezi bir bölgede bulunan Lazienki Parkı ve Sarayı. Polonya kralına yazlık konut olarak yapılan ve günümüzde müze olarak kullanılan saray, onu çevreleyen olağanüstü güzellikteki parklarla birlikte cenneti andıran bir yer. Halkın spor yapmak ve mesire amaçlı akın ettiği parkta, Mayıs-Eylül arasında her Pazar Polonyalı besteci Fryderyk Chopin’in bestelerinin çalındığı halk konserlerini izlemek mümkün.

Bu caddeye Kraliyet Yolu deniyor

Bu caddeye Kraliyet Yolu deniyor

Varşova’da çok sayıda müze mevcut. Bunlar arasında Polonyalı müzisyen Chopin ile bilim insanları Marie Curie ve Kopernik’in adına yapılmış olanlar yer alıyor. Ayrıca Nazi işgali sırasında öldürülerek veya sürgün edilerek sayıları epeyce azalmış olan Polonyalı Yahudiler’in serencamını işleyen bir müze daha var.

Eski Şehrin surlarındaki ilginç kapılardan biri. Belki de bir zindan kapısı...

Eski Şehrin surlarındaki ilginç kapılardan biri. Belki de bir zindan kapısı…

NETİCE-İ KELÂM

Polonya’ya yaptığım her iki seyahatte de sadece Varşova’ya gittiğim için bu gezi yazısını Varşova ile sınırlı tuttum. Fakat Polonya’nın gezip görmeye değer başka kentleri olduğunu da hatırlatmam lazım. Ülkenin tarihi başkenti Krakow ve Baltık kıyısındaki tersaneleriyle ünlü Gdansk’ın yanı sıra Wroclaw ve Poznan gezilebilecek kentler arasında.

Tarihi bölgede sanat eserleri...

Tarihi bölgede sanat eserleri…

Ayrıca Polonya’nın konumu civardaki çok sayıda şehri de kapsayan geziler yapmaya son derece müsait. Karadan yedi ülkeye sınırı olan Polonya, yakın çevredeki diğer ülkeler ve deniz komşuları ile birlikte çok geniş bir yelpazede hareket kabiliyeti sunuyor ziyaretçilerine. Birkaç yüz kilometrelik mesafelerde bulunan Avrupa şehirleri kabarık bir liste oluşturuyor. Tabii vakti ve bütçesi müsait olanlar için…

Beykoz'a bağlı Polonezköy'de ahşap heykeller

Beykoz’a bağlı Polonezköy’de ahşap heykeller

12 Yorumlar

  1. Mehmet Dönmez

    Yüreğinize ve kaleminize sağlık.
    Bu güzel anlatımla Lehistan’ı tanıdık.
    Coğrafi ve kültürel özellikler yanında tarihi bilgiler de fevkalade önemli.
    Şu nehir kıyısı şehir kültürü enteresan.
    Neredeyse bütün Avrupa şehirleri böyle.
    Düz akan ve gemi seyrüseferine elverişli olan bu nehirler; Avrupa’da Ekonomi, Ticaret, Sanat ve kültürün gelişmesinde ve etkileşimde çok önemli bir rolü olduğu kesin. Şehre kattığı güzellik, sulama, yeşillik, balıkçılık da cabası. İnsan imrenmeden edemiyor. (Paris, Londra, Viyana, Budapeşte, Moskova ve daha pek çok şehir hep nehir kıyısında.)
    Teşekkürler Sayın Valim.

    Yanıtla
    • GezmeKeyfi

      Nehir kıyısı şehirlere dair bu tespitler benim yazımı tamamlıyor. Sizin de elinize, yüreğinize sağlık. Selam ve sevgiler…

      Yanıtla
  2. Enise Köse

    Görseller ve tarihe dayalı anlatım harika. Özellikle Lehistan sefirinin yolda hikayesi beni çok duygulandırdı. Ecdadımla bir kez daha gurur duydum. Elinize emeğinize sağlık Sayın Valim

    Yanıtla
    • GezmeKeyfi

      İlginize çok teşekkürler Enise Hanım. Hem daha önceki, hem de bundan sonraki yazılarıma da beklerim. Selamlar…

      Yanıtla
  3. Mustafa Fırat

    Sayın Valim elinize emeğinize sağlık. En ince detaylara kadar işlenmiş çok güzel bir gezi yazısı olmuş. Teşekürler.

    Yanıtla
    • GezmeKeyfi

      Ben teşekkür ederim Sevgili Mustafa Bey. Keyifli okumalar…

      Yanıtla
  4. Âlim Barut

    Gerçekten Polonya’yı güzel tanıtmışsın. Osmanlı – Lehistan, Türkiye – Polonya ilişkilerinin tarihi sürecini özetlemişsin. Bu bilgilerden çok istifade ettim.
    Leh halkının bir inanışı olduğunu duymuştum, ilave edeyim. “Osmanlı akıncılarının atları Vistül nehrinden su içerlerse Lehistan güvendedir.” derlermiş…
    Teşekkürler, eline emeğine ve kalemine sağlık….

    Yanıtla
    • GezmeKeyfi

      Leh halkının o inanışını ben de duymuştum. Osmanlı ve Lehistan, dönemlerinin iki büyük gücü olmalarına rağmen aralarında önemli bir husumet olmamış. İlişkiler hep olumlu mecrada seyretmiş. Cumhuriyet döneminde de aynı çizgide devam etmiş. İlginiz ve değerlendirmeniz için teşekkürler…

      Yanıtla
  5. Anonim

    Bir alkış bütün badirelere rağmen tam Avrupalı olmuş Polonya’ya, bir alkış ta bunu bize çok güzel aktaran kaleme.

    Yanıtla
    • GezmeKeyfi

      Çok teşekkür ederim. Selam ve sevgiler…

      Yanıtla
  6. Anonim

    Sn valim Teşekkür ediyorum emeğine sağlık polonyayı görmemiş biri için yeteli ön bilgi sahibi olduk

    Yanıtla
    • GezmeKeyfi

      Ben teşekkür ederim. İnşallah gidip görürsünüz.

      Yanıtla

Bir İçerik Gönder

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir