Kuzey Makedonya Gezi Rehberi
TETOVO (KALKANDELEN)
Şehrin sembolü Alaca Camii
28 Ağustos 2022
Üsküp’ten Ohrid’e giderken birkaç saatliğine Tetovo’ya uğradık. Bu şehre Tetova ya da Kalkandelen de deniyor. Şar Dağları’nın eteklerindeki bir düzlüğe kurulan şehrin ortasından Vardar’ın kollarından Pena Nehri geçiyor.
Harabati Baba Tekkesi’nin geniş bahçeleri
Nüfusun büyük bölümünü Arnavutlar teşkil ediyor. Bunların kayda değer bir kesimi Türkçe de konuşuyor. Şehre girdiğimizde aracımızı park ettiğimiz yerin uygun olup olmadığını sorduğumuz kişiler yandaki kahvehaneden Türkçe bilen bir genci çağırdılar. Genç bitirim bir edayla “biz burada oldukça arabaya bir şey olmaz evelallah” dedi. “Yapacağımız bir şey olursa çekinmeyin” demeyi de ihmal etmedi.
İsa Bey Hamamı’nda resim sergisi
Tetovo turistik yönüyle ön plana çıkan bir kent değil. Civardaki kale, manastır gibi yerleri de kapsayan detaylı bir gezi yapmak niyetinde değilseniz kentte öne çıkan az sayıda eseri görmek için birkaç saati ayırmanız yeterli. Bununla birlikte sırf bu eserleri görmek için bile Tetovo ziyaret edilmeli.
Alaca Camii
Bunların ilki olan Alaca Camii 1495 yılında Hurşide ve Mensûre adlı iki kız kardeşin çeyiz paralarını bağışlayarak yaptırdıkları bir şaheser. Bu iki kız kardeşin türbeleri caminin avlusunda bulunuyor. Cami geçirdiği yangın sonrasında 1833’te mutasarrıf Abdurrahman Paşa tarafından restore edilmiş, daha doğru bir ifadeyle yeniden yaptırılmış.
Caminin her yeri nakış nakış işlenmiş
Caminin iç ve dış duvarlarının tamamı Barok usulde kalem işi desenlerle bezenmiş. Balkanların muhtelif kentlerinde benzer şekilde süslenmiş camiler var, lakin Alaca Camii bu tarzın zirvesini oluşturuyor. Süslemeler arasında ağaç ve çiçek gibi tabiat görüntüleri de var, başta İstanbul ve Mekke olmak üzere çeşitli şehirlerden manzaralar da. Geometrik desenlere de yer verilmiş, hat örneklerine de. Kısacası tavana kadar duvarların her bir noktası nakış nakış bezenmiş. Bu yüzden Boyalı Camii olarak da anılıyor.
Bir estetik harikası…
Caminin son dönem bakım ve restorasyonunu yine TİKA üstlenmiş. Görüştüğümüz cami mütevellisinden bir şahıs bu camiye ve diğerlerine Makedonya devletinin herhangi bir yardımda bulunmadığını, ihtiyaçların halktan toplanan paralarla karşılandığını ifade etti.
İsa Bey Hamamı
Alaca Camii’ne birkaç adım mesafede Pena Nehri’nin kıyısına inşa edilen İsa Bey Hamamı bir 15. yüzyıl eseri. Türk Hamamı da deniyor. 2015 yılında buraya da TİKA’nın eli değmiş. Günümüzde sanat galerisi olarak hizmet veriyor. Biz gezdiğimiz sırada bir resim sergisi vardı.
Harabati Baba Tekkesi’nde bir köşe
Tetovo’da ziyaret ettiğimiz son mekân Harabati Baba Tekkesi. Rivayete göre 16. asırdaki ilk kurucusu Sersem Ali Baba olsa da, tekkeyi 18. asırda ikinci kere kuran Harabati Baba’nın adıyla anılıyor.
Tekkede güzel ahşap yapılar da bulunuyor
Burası Balkanlarda birçok yerde örneği bulunan Bektaşi tekkelerinin belki de en büyüğü. Nevşehir Hacıbektaş’a bağlı imiş. Oldukça geniş bir alana yayılan tekke; cami, semahane, aşevi, harem gibi çok sayıda yapıdan oluşan bir külliye şeklinde. Bahçeleri ve tarihi binalarında huzur ve sükûnet hissediliyor. Sosyalist Yugoslavya döneminde faaliyetine son verilmişse de sonradan tekrar asli konumuna kavuşmuş.
Tekke bünyesindeki cami
Tekke içerisinde dolaşıp fotoğraflar çekerken bir masa etrafında Türkçe sohbet edildiğine şahit olduk. Gidip tanışınca gördük ki bu kişiler Türkiye’den gelen bir çift ile tekkenin şeyhi imiş. Selam verip sohbete dâhil olduk. Tekkenin çok uzun boylu ve yaşlı şeyhinin gayet akıcı bir Türkçesi vardı. Türkiye’nin gündemini çok yakından takip eden, olan biteni ve bazen de siyasetçileri inceden ti’ye alan, kelimenin tam anlamıyla “matrak” bir zat idi. İkram ettikleri kahve eşliğinde çok hoş bir sohbetimiz oldu.
Alaca Camii ve yaptıran kız kardeşlerin türbesi
Ohrid’e gitmek üzere Tetovo’dan ayrıldıktan sonra çok yakın mesafedeki Kamenjane adlı kasabada bir dostumuzun tavsiye ettiği pizzacıya uğradık. Garson Türkçe ya da İngilizce bilmediği, menü ise Arnavutça olduğu için sipariş verirken küçük bir tereddüt yaşadık. Bunu gören yan masadaki üç şahıstan biri bize yardımcı olması için Türkçe bilen bir genci görüntülü olarak arayıp telefonu bize verdi. Her ne kadar biz bu arada kendi telefonumuzdaki çeviri programıyla sorunu çözmüş olsak da telefondaki şahısla kısa bir sohbet yapmaktan geri durmadık. Arayan şahsa da teşekkür ettik.
Alaca Camii hakkaten alacalı …
Müthiş bir emek var besbelli. Bu Cami ve süslemesini bizim nakkaşların ezberlerini bozdurmak için gezdirilmeli gösterilmeli.
Keyifli anlatımla daha da bir güzelleşti …
Balkanların farklı kentlerinde bu tarzda süslenmiş camiler mevcut. Fakat Alaca Camii hepsinin listebaşı olmayı hak eden bir şaheser. Nakkaşlara gezdirilmesi güzel fikir. İlgine teşekkürler…