Bosna Hersek Gezi Rehberi
BANJA LUKA
Banja Luka Kalesi’nin hisarları
4 Eylül 2022
Bosna Hersek’e daha önce yaptığımız iki seyahatte gidemediğimiz Banja Luka’ya 2022 yılında yaptığımız programda yer verdik. Saraybosna programımızı tamamladıktan sonra Türkiye’ye dönmeden önce bir günümüzü Banja Luka’da geçirdik. Saraybosna’dan Banja Luka’ya en kısa yol 190 km ise de bu yolun durumu iyi değil. O yüzden bir bölümü otoyol olan 250 kilometrelik diğer güzergâhı tercih etmek daha doğru. Biz öyle yaptık ve yaklaşık 3,5 saatte menzilimize ulaştık.
Kent merkezindeki Gospodska (Beyler) Caddesi
Banja Luka (Banya Luka okunuyor) Bosna Hersek bünyesindeki Sırp Cumhuriyeti’nin merkezi ve 200 bini aşkın nüfusuyla ülkenin ikinci büyük kenti. 1878’de Avusturya’ya kaybedilinceye kadar 350 yıl Osmanlı yönetiminde kaldığı için Osmanlı döneminden miras çok sayıda esere ev sahipliği yapıyor. 1990’lardaki Bosna savaşı sırasında Sırpların sistemli baskılarıyla Boşnak ve Hırvat nüfusun önemli bölümü şehri terk ettiğinden nüfusun ağırlığını bugün Sırplar oluşturuyor.
Şehri güzelleştiren Vrbas Nehri
Banja Luka’nın ortasından Vrbas Nehri akıyor. Kıyıları umumiyetle ağaçlarla kaplı olan nehir kente güzellik katan değerlerden biri.
Banja Luka Kalesi’ndeyiz
Vrbas Nehri’nin kenarına kurulmuş bulunan Banja Luka Kalesi savaşlarla anılan geçmişine karşılık günümüz insanları için bir mesire yeri özelliği taşıyor. Halka açık olan kalenin bazı bölümleri tahrip olsa da kule ve hisarları büyük ölçüde ayakta. Bu kule ve hisarlar kendilerine has mimarileri ile Banja Luka’nın kent dekorunu oluşturan en önemli eserler.
Nehir ve Kale civarındaki güzel alanlar
Banja Luka’nın gezilecek yerleri arasında kaynaklarda adı sanı geçmeyen çok sayıda tarihi cami var. Bunların bazılarına şans eseri denk geldik, bazılarına ise yaptığımız “ince işçilik” neticesinde ulaştık. Camilerin bir bölümü savaş sırasında Sırplar tarafından yerle bir edilmiş. Savaştan sonra ise yerel halk ve Türkiye’nin desteğiyle yeniden hayat bulmuş.
Gazanfer Bey Camii
İsmi pek zikredilmeyen bu camilerden biri Gazanfer Bey Camii. Kendisi sade bir tarzda inşa edilmiş olsa da giriş bölümündeki yapılarla hoş bir görüntüsü var. Bölgedeki birçok cami gibi Gazanfer Bey Camii’nin bahçesinde de Osmanlı mezarlarını görebileceğiniz bir hazire bulunuyor. Hacı Salihiye Camii de meskûn bölgeye sıkışıp kalan camilerden. Lakin onun arkasındaki mezarlık hatırı sayılır büyüklükte.
Ferhadiye Camii’nin minaresinde de Bosna sancağı asılı
Banja Luka’daki camilerin en bilineni, aynı zamanda görselliği en yüksek olanı Ferhadiye ya da Ferhat Paşa Camii. Sokollu ailesinden Ferhat Paşa tarafından 1579 yılında yaptırılan cami savaşta tamamen yıkılmış. Bilahare yerel Müslümanlar tarafından yeniden inşasına başlanan camiyi 2015’te TİKA tamamlamış. Cami genel mimarisi ve şadırvanıyla oldukça estetik bir yapı. İç süslemelerinde canlı renkler kullanılmış.
Ferhadiye Camii’nin tavan süslemeleri
İmam izinli olduğu için cemaate namaz kıldıran şahısla yaptığımız İngilizce sohbette bu şehirdeki camilerde yeterli cemaat bulunmadığı için düzenli namaz kılınmadığını öğrendik. Ferhadiye Camii merkezi konumu dolayısıyla bu açıdan daha iyi durumda imiş, fakat diğerleri için aynı şey geçerli değilmiş. Nitekim biz de uğradığımız camilerin çoğunun kapılarının kilitli olduğunu gördük.
Şehrin toprak altındaki sakinleri…
Böyle camilerin “garip” kalmış hali, buralarda “garip” kalmış Müslümanların durumunu hatıra getiriyor ister istemez… çok yakın bir geçmişte kendilerine “düşmanlık” yapmış bir toplumun içinde yaşamak zorunda olan bir avuç Müslümanın. Kendi yaşadığımız şartları düşünüp bir kez daha şükrettik.
Arnaudiye Camii klasik Osmanlı mimarisi ile yapılmış
Buraya yakın bir mesafedeki 1594-1594 yapımı Arnaudiye Camii de savaşta yerle bir olmuş. Yeniden yapımını TİKA üstlenmiş. İnşaatı devam ediyor.
Kentin cazibe noktalarından Gospodska Caddesi
Banja Luka’nın en popüler yeri, resmi adı Veselin Maslesa olmasına bakmaksızın halkın Gospodska (Beyler) Caddesi diye adlandırdığı cadde. Şehrin en merkezinde yer alan ve araç trafiğine kapalı olan bu caddenin iki yanında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminin mimarisini yansıtan binalar mevcut. Halen popüler markalara ait mağazaların hizmet verdiği bu binalarda birkaç Türk markasını görmek bize de iyi geldi.
Kurtarıcı İsa Katedrali
Bu caddenin açıldığı meydana şehrin en gösterişli mabedi inşa edilmiş: Kurtarıcı İsa Katedrali. 1925 ve 1929 yılları arasında yapılan katedral 2. Dünya Savaşı’nda kullanılamayacak hale gelmiş. Sonrasında ise sosyalist Yugoslav yönetiminin ilgi alanına girmeyerek öylece kalmış. 1990’lı yıllarda yeniden başlayan yapımı nihayet 2004’te tamamlanabilmiş.
Kutsal Teslis Kilisesi’nde pazar yoğunluğu. Kadınlar solda, erkekler sağda.
Katedral, iki renk duvarları, ayrı inşa edilmiş kulesi ve süslü içi ile görülmeyi hak eden bir eser. Biz pazar ayininden çok daha geç bir saatte gitmemize rağmen ibadet için gelenler vardı. Hem burada, hem de diğer kiliselerde zemine yeşil otlar serilmişti. İbadet sırasında bu otları yerden alıp sonra geri bırakanlar gördük. Anlamını bilmediğimiz bir ibadet şekli.
Aziz Bonaventure Katedrali’nin garip mimarisi
Bu bölgede birbirine yakın mesafede birkaç kilise daha bulunuyor. Bunlardan Kutsal Teslis Kilisesi adeta Kurtarıcı İsa Katedrali’nin küçük bir örneği. Bununla neredeyse bitişik durumda bulunan Aziz Bonaventure Katedrali ise ilginç tarzda yapılmış bir Katolik mabedi. “İlginç” dedim ama “beton yığını” ve “çirkin” demek daha doğru.
Akşam üzeri kalabalıklaşan alanlar
Gündüz saatlerinde sıcak havanın da tesiriyle ortalığın sakin olduğu Banja Luka’da vakit akşamüstünü bulduğunda ortalık birden bire canlanmaya, insanlar sokakları, parkları, nehir kenarlarını ve kafeleri doldurmaya başladı. Biz de şehri tanımak adına izlediğimiz rotadan merkeze döndüğümüzde şehrin keyfinin yerine geldiğini gördük ve kalabalığa karışarak bu keyfe ortak olduk.
Şehirde keyifli yürüyüşler yapılabilecek yerler de mevcut
Özetle Banja Luka sadece doğal ve tarihi varlıkları ile değil, aynı zamanda capcanlı sosyal hayatıyla gitmekten zevk alınacak bir seyahat rotası. Kendi hesabımıza kat ettiğimiz yola ve harcadığımız zamana değdiğini gönül rahatlığıyla söyleyebilirim.
Burası da güzelmiş ama, Müslüman nüfusun azalması ve çok değerli camilerin cemaatsiz (sahipsiz) kalması üzücü. ?
Elinize sağlık Sayın Valim
Şehir de güzel, içindeki eserler de. Camilerin hali ise tarihin cilvesi. Selamlarımla…